Μεταδοτικότητα και εμπειρία του εκπαιδευτή πολεμικών τεχνών

Όλοι έχουμε γνωρίσει δασκάλους που έχουν τη δυνατότητα να μεταδίδουν όσα γνωρίζουν και άλλους που ενώ είναι εμφανής η γνώση του αντικειμένου είναι πολύ δύσκολο να τους καταλάβεις. Ο όρος μεταδοτικότητα είναι ασαφής και αδυνατεί να συγκροτήσει το σύνολο των ιδιαιτεροτήτων που τον αποτελούν. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι γιατί η μεταδοτικότητα είναι τέχνη και κανένας τεχνίτης δεν βασίζεται μόνο στη λογική αλλά και στο συναίσθημα της στιγμής. Σκοπός του εκπαιδευτικού δεν είναι να δώσει στο μαθητή "έτοιμη τροφή" αλλά να του μάθει να παρασκευάζει μόνος του τη τροφή.

Για να συμβεί αυτό πρέπει ο εκπαιδευτής να γνωρίζει το αντικείμενο, τον μαθητή και τον τρόπο με τον οποίο θα γίνει το κανάλι γνώσης για τον μαθητή. Η γνώση του αντικειμένου στο χώρο των πολεμικών τεχνών είναι ιδιαίτερα συζητήσιμο θέμα. Η γνώση περιπλέκεται με την μακροχρόνια ενασχόληση, έτσι ακούμε ότι κάποιος κάνει είκοσι και τριάντα χρόνια και αυτόματα πιστεύουμε ότι είναι καλός. Αυτό είναι τραγικό λάθος. Έχω γνωρίσει δασκάλους που από την αρχή της καριέρας τους ως μαθητές έκαναν ότι τους κατέβαινε στο κεφάλι. Όταν παρακολουθούσαν ένα σεμινάριο δεν έκαναν αυτά που έβλεπαν αλλά αυτά που ήθελαν οι ίδιοι να κάνουν. Αυτοί οι "κατά φαντασία δάσκαλοι" στη πραγματικότητα δεν εφάρμοσαν ποτέ το σύστημα που λένε ότι διδάσκουν, αλλά κάτι μεταλλαγμένο το οποίο αρέσει μόνο σε εκείνους. Αυτό που έχουν δημιουργήσει είναι αδύνατο να το μεταδώσουν γιατί έχει πολλά κενά τα οποία συνήθως καλύπτονται με το πέπλο της δήθεν ρεαλιστικότητας, της εφευρετικότητας και της εξέλιξης της τέχνης. Κάνοντας τόσα χρόνια διαφορετικά πράγματα σημαίνει ότι δεν έχει την απαιτούμενη εμπειρία σε αυτά που καλείται να διδάξει γιατί πολύ απλά δεν τα έχει δουλέψει. Ευτυχώς, οι πληροφορίες είναι πλέον προσβάσιμες σε όλους και αυτοί οι άνθρωποι με το πέρασμα του χρόνου μπαίνουν στο περιθώριο. Εμπειρία στη πολεμική τέχνη σημαίνει ότι ασκούμαι σωστά για πολλά χρόνια και είμαι σε θέση να αναλύσω και να ερμηνεύσω κάθε κομμάτι της οποιαδήποτε στιγμή.

Από την άλλη πλευρά υπάρχουν δάσκαλοι που ανεξάρτητα με τη βαθμίδα τους δημιουργούν την αίσθηση του επιτεύξιμου στο μαθητή και κάθε μέρα προπόνησης είναι γνώση. Ο μεταδοτικός δάσκαλος ενθαρρύνει το μαθητή και τον προβληματίζει ταυτόχρονα. Αυτή η κατάσταση δημιουργείται όταν ο δάσκαλος συμμετέχει ενεργά, απορεί, σχολιάζει και εμπλέκεται συναισθηματικά. Πρέπει να είναι σε θέση να απαντήσει σε κάθε ερώτηση του μαθητή δίνοντας επαρκή παραδείγματα. Η υπομονή και η επιμονή είναι χαρακτηριστικά που αναδεικνύουν ένα ποιοτικό δάσκαλο ο οποίος ενδιαφέρεται ειλικρινά για τη ψυχοσωματική ανάπτυξη των μαθητών του.

Η ψυχοσύνθεση του μαθητή είναι το επόμενο κομμάτι όπου λαμβάνει υπόψη του ένας μεταδοτικός δάσκαλος. Διαφορετικά αντιμετωπίζει έναν παθητικό μαθητή που αισθάνεται μειονεκτικά μέσα στη τάξη από έναν που έχει αυτοπεποίθηση, είναι δυναμικός και συμμετέχει ενεργά στο μάθημα. Όλοι οι μαθητές είναι ίσοι για εκείνον μέσα στο μάθημα και δεν αποθαρρύνει κανέναν. Κάθε μάθημα θα πρέπει να ισορροπεί μεταξύ του μαθητή που φοβάται και χρειάζεται ενθάρρυνση και του μαθητή που είναι υπέρμετρα δυναμικός και χρειάζεται χαλιναγώγηση.

Στις πολεμικές τέχνες υπάρχει ένας άτυπος νόμος που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά και λέει ότι ο δάσκαλος δε γίνεται ποτέ φίλος του μαθητή. Αυτό δε σημαίνει ότι ο δάσκαλος είναι αποστασιοποιημένος και ψυχρός θεατής μιας τάξης, αλλά ότι ποτέ δε δείχνει προτίμηση σε κάποιο μαθητή μέσα και έξω από τη σχολή. Είναι απόλυτα φυσιολογικό με κάποιους ανθρώπους να αισθάνεται περισσότερο άνετα, όμως αυτό δεν πρέπει να περνάει στους υπόλοιπους μαθητές γιατί δημιουργεί μια άσχημη αίσθηση. Η έννοια της "κλίκας" και των "αγαπημένων" του δασκάλου είναι λέξεις που αγνοεί ο σύγχρονος εκπαιδευτής πολεμικών τεχνών.

Το μάθημα πρέπει να γίνεται σε ευχάριστο κλίμα, με το δάσκαλο να χαμογελάει συχνά και να αφιερώνει χρόνο σε όλους τους μαθητές. Όσο τυπικοί και αν θέλετε να είστε με τις παραδόσεις της τέχνης που παρουσιάζετε, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι στις πολεμικές τέχνες υπήρχε το χιούμορ κατά τη διάρκεια της σκληρής προπόνησης σαν μέθοδος ευχάριστου διαλείμματος. Ο Δάσκαλος όταν έκρινε ότι η προπόνηση γινόταν επικίνδυνα σοβαρή διέκοπτε το μάθημα λέγοντας μια αστεία ιστορία ή ζητούσε από τους μαθητές περισσότερη ακρίβεια στη κίνηση, δείχνοντας τους σαν θεατρίνος πόσο αστείοι είναι όταν κάνουν κάτι πολύ γρήγορα, δυναμικά, αλλά λάθος.

Όσο μεγαλύτερο είναι το ψυχολογικό, ηλικιακό, επαγγελματικό, αθλητικό εύρος μιας τάξης τόσο μεταδοτικός δάσκαλος είστε. Ο τρόπος ο οποίος επιλέγετε κάθε φορά να διδάξετε, έχει άμεση σχέση με τα άτομα που αποτελούν την τάξη σας εκείνη τη μέρα. Ίσως να χρειαστεί τροποποίηση το πρόγραμμα που είχατε στο μυαλό σας όταν δείτε μια τάξη από ανθρώπους μεγάλης ηλικίας ή αρχάριους, ενώ εσείς σκοπεύατε να δουλέψετε δύσκολες ασκήσεις με φυσική κατάσταση. Η σωστή επιλογή του μαθήματος έχει να κάνει με τη σωστή αξιολόγηση του τμήματος. Η γνώση της ψυχοσύνθεσης του κάθε μαθητή μπορεί να βοηθήσει τη σωστή επιλογή, αλλά για να γίνει αυτό σημαίνει ότι ο δάσκαλος έχει ενδιαφερθεί για τον κάθε μαθητή μεμονωμένα και έχει στο μυαλό του μια γενική άποψη (ψυχολογικό προφίλ και προφίλ σωματικών ικανοτήτων).

Καταλήγοντας, συμπεραίνουμε ότι η μεταδοτικότητα είναι μια σειρά από μεμονωμένα κομμάτια ενός πάζλ που ονομάζεται "χαρισματικός δάσκαλος". Αυτός ο δάσκαλος έχει τη δυνατότητα να συνδυάσει όλα τα προηγούμενα σε κάθε μάθημα, ανεξάρτητα από τη δική του ψυχοσύνθεση. Κανένας δε μπορεί να γνωρίζει ποια είναι η τέλεια δοσολογία γνώσης, εμπειρίας, ψυχολογίας τη στιγμή που διδάσκει ένας εξαιρετικός δάσκαλος (μάλλον ούτε και ο ίδιος). Ίσως, αυτό που τον αναδεικνύει είναι η πραγματική ανάγκη για μετάδοση της αγάπης που έχει μέσα του, όχι μόνο για το αντικείμενο της τέχνης του, αλλά για οτιδήποτε τον περιβάλει.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω για την όμορφη συζήτηση πάνω στο θέμα τη Δάφνη Παρλιάρου. (Δασκάλα Yoga)